Zidanje kamenom

Zidanje oblucima

Kameni obluci dobijaju se iz
rečnog korita; krupnoće su od 30 do 100cm. Služe za zidanje samo onda
kad nema drugog pogodnijeg kamena, ili kad se želi postići estetski
efekat. Nezgoda pri zidanju oblucima je u tome što nema ravnih
naležućih površina. Svaki kamen pri postavljanju treba utvrditi
čivijama od kamenčića, tako da se ne pomera. Prostor između kamenja se
takođe „čivija“ sitnijim komadima, krupniji obluci se razbijaju obluci
se razbijaju da bi se dobile koliko-toliko ravne površine. Na uglovima
se postavljaju najkrupniji komadi ili tesanici, naizmenično dužom
stranom u pravcu jednog ili drugog zida.





Na
svakih 1 do 1,5m visine zida se opekom 4 do 5 redova, kako bi se
poravnao zid. Slojevi opeke nazivaju, se libažni slojevi. Zida se
krečnim malterom od hidrauličnog kreča ili, još bolje, u jakom
produžnom malteru. Ako se oblucima zidaju zidovi stambenih objekata,
neophodno je zidove iznutra obložiti nasatičnom opekom udaljenom 6 do
7cm od kamenog zida, tako da i vazdušni prostor služi kao izolacija
toplote. Nasatični zid se oslanja na kamen pomoću vezača utopljenih u
bitumen (sl. 3.193). Ako se unutrašnjost oblaže opekom bez vazdušnog
prostora, onda zid od opeke treba da je debljine najmanje 12cm.
Najmanja debljina zida od kamena je 50cm ili 20cm više nego što bi bio
odgovarajući zid u opeci.





Zidanje kiklopskih zidova

Zidanjem
grubih kamenih komada istesanih u višeugaone oblike, i složenih tako da
se mnogougli vide na licu zida dobijaju se tzv. kiklop ski zidovi. Za
ove zidove je karakteristično još i to što se po tri spojnice spajaju u
jednu tačku. Kiklopski zidovi dobili su ime po kiklopima, jednookim
džinovima iz starih grčkih legendi. Naime, kad su otkopavane ruševine
starih grčkih gradova, nađene su građevine zidane ogromnim gromadama
višeugaonog kamena kao da su. ih zidali kiklopi, a ne ljudi. Kiklopski
zidovi su pogodni za potporne i ogradne a za noseće zidove nisu, jer
višeugaona spojnica ne stvara tako dobru vezu kao horizon talne i
vertikalne spojnice.





Zidanje lomljenim kamenom


Zidovi
mogu biti od običnog lomljenog i slojevitog lomljenog ka mena. Lomljeni
kamen treba da ima visinu 15 do 30cm, a dužinu 4 do 5 visina, a nikako
manju od jedne visine. Kamen u zidove treba ugrađivati slojevima onako
kako su ležali u rudniku, jer će tako izdržati veće pritiske koji su
upravni na pravac pružanja slojeva. Pravila zidanja kamenom su ista kao
i za zidanje opekom. Naravno, zbog nepravilnosti oblika kamena ta
pravila se ne mogu u potpunosti primeniti. Kamen se zbog toga doteruje
klesanjem onih delova koji nisu pogodni za pravilno uklapanje komada u
vezu. U slojevima se naizmenično smenjuju dužnjaci i vezači. Posle
svakih 1,2 do 1,5m visine - zid se poravnjava po celoj debljini. Između
pojedinih krupnijih komada kamena, postavljaju se sitniji – čivije.
Spojnice s lica zida ispunjavaju se malterom i izvlače gvozdenom
šipkom. To se radi da bi se sprečilo prodiranje vode u zidove.


a) Zidanje običnim lomljenim kamenom.



Sve što je rečeno uopšteno za zidanje kamenom odnosi se i za zidanje običnim lomljenim kamenom.





Treba
samo napomenuti da se najkrupniji komadi kamena stavljaju na uglove
(sl. 3.195). Oko prozora i vrata postavljaju se tesanici ili opeka. Ako
je kamen kojim se zida jedre strukture, onda unutrašnje površine zidova
treba obložiti opekom. Isto tako, zidovi od opeke mogu se oblagati
kamenom. Kamena obloga treba da je najmanje 20cm debela. Kameni blokovi
mestimično zadiru u zidnu masu od opeke da bi se ostvarila bolja veza
između zida od opeke i kamena.





Zidanje slojevitim lomljenim kamenom


Oblik
kamenih blokova je sa približno paralelnim naležućim ravnima. Blokovi
su u istom sloju raznih visina, pa se na licu zida dobija slikovita
igra kamenih površina i spojnica (sl. 3.197). Sve što se uopšteno
odnosi za zidanje lomljenim kamenom odnosi se i za ovu vrstu zidanja.




Zidanje tesanicima

Kamenim
tesanicima se zbog njihove skupoće zidaju samo izuzetno važne zgrade.
Kameni blokovi se izrađuju u kamenorezačkim radioni cama, i to prema
detaljnim planovima fasada. Svaki tesanik ima svoje određeno mesto na
fasadi zgrade. Obeležavanje mesta kamena obavlja se na ovaj način: red
u kome se nalazi kamen ima rimsku oznaku, a arapskim brojem obeležava
se mesto tesanika u tome redu. Na primer, XII6, što znači da se ovaj
kamen nalazi u dvanaestom redu na šestom mestu. Naležuće spojnice su
debljine od 0,3 do 1,2cm. Ispod blokova podmeću se metalne pločice zbog
njihove velike težine, i to na svaki ugao kamenog bloka, da malter ne
bi bio istisnut iz spojnice. Visina tesanika za manje zgrade je 25, a
za veće 35cm. Za zidanje na uglovima izgrađuju se posebni komadi.
Spoljna
površina tesanika može biti različito obrađena: rustika-tesanici imaju
grubo obrađenu površinu, a fi no obrađenu obrubu. Dijamant-tesanici
imaju površinu obrađenu u obliku piramida. Jastučasti tesanici imaju
zaobljene ivice, a ravne površine.




Proces
zidanja tesanicima teče ovako: naležuća površina za kamen se očisti, a
zatim se postave metalne pločice na 4 ugla. Pločice određuju debljinu
spojnice. Posle toga, tesanik se spusti na svoje mesto, otklone se
izvesne njegove nepravilnosti i neusklađenosti. To radi klesar na licu
mesta. Tesanik se zatim ponovo digne, razastre se malter, a blok ponovo
vrati na svoje mesto i drvenim maljem se udara sve dok se ne istisne
suvišni malter iz spojnice. Dodirne spojnice se posle toga oblepe
ilovačom i napune krečnim ili produžnim malterom. Za vezu tesanika sa
zi dom koriste se razne metalne spone. One moraju biti zaštićene od
korozije da rđa ne bi razarala spone i tesanike.





Zidanje mešovitih zidova

Prema
vrsti materijala od koga se izvode - zidovi mogu biti mešoviti: od
opeke i kamena, od opeke i betona, od kamena, opeke i betona.
Mešovitost
se ostvaruje po horizontali i vertikali. Po horizontali se postiže na
taj način što se izvestan broj redova zida u kamenu, a nekoliko redova
se ozida opekom (sl. 3.200). Smenom belog kamena i crvene opeke postižu
se estetski efekti. Uglovi i delovi zida oko otvora rade se uglavnom
opekom ili tesanicima. Praktično vrlo retko se zidaju zidovi samo
tesanicima po celoj debljini. Radi pojeftinjenja gradnje i da bi se
zadržao isti efekat kao pri gradnji samo tesanicima, mešoviti zid se
formira tako da spoljno lice izvodi od tesanika, a unutrašnje od opeke.
Zid se izvodi jednovremeno, ali tako da se obezbedi sigurna veza između
zida od tesanika i zida od opeke. Tesanici se izrađuju kao dužnjaci i
vezači. Dimenzije tesanika moraju se uklapati u dimenzije opeke ili u
njihove umnoške celim brojevima. Odnos visine prema debljini tesanika
treba da je manji od 3.



Obično
se zida tako da se izvede jedan sloj dužnjaka, pa onda jedan sloj
vezača, ili najviše dva sloja dužnjaka, pa onda jedan red vezača. Ako
je zid od opeke i kamena izveden na način koji je opisan, onda se može
smatrati kao statička celina.
Mešoviti zid od pritesanog kamena i
opeke izvodi se tako što se cela debljina izvede od kamena, a samo se
unutrašnja strana obloži zidom od pola opeke ili nasatičnim zidom sa
vazdušnim prostorom. U prvom slučaju izvode se paralelno i zid od
kamena i zid od opeke, a u drugom slučaju - prvo se ozida zid od
kamena, pa mu se dodaje nasatični zid koji se pomoću nosača naslanja na
kamen. U prvom slučaju vezači od opeke su u sastavu kamenog zida jer su
jednovremeno zidani.
Mešoviti zid od oblutaka, betona i opeke izvodi
se tako što se sa spoljne strane izradi jednostrana daščana oplata, pa
se uz nju zidaju obluci sa opekom od 12cm, dobro nakvašenom. Zid je u
dužnjačkoj vezi sa vezačima koji iz svakog četvrtog reda utapaju se u
betonsku masu (sl. 3.201). Kod ovog mešovitog zida nosiv je samo beton
koji ispunjava prostor iz među oblutaka i opeke. Kad se skine oplata,
spojnice se pažljivo obrade cementnim malterom, tako da se dobije vrlo
živopisna slika lica zida.